جهاد، يكي از عوامل مهم در تربيت روبه رشد انسان است. سختي ها و مشكلات نهفته در جهاد، مي تواند به سهم خود، براي انسان، سازنده و مفيد باشد. در واقع چنين سختي هايي را به واسطه بركت هاي پنهاني كه در آن است، مي توان از الطاف خفيه الهي به شمار آورد. به تعبير مولوي:

شهيد مطهري درباره نقش تربيتي جهاد، چنين مي گويد:

يكي از عوامل اصلاح و تربيت، جهاد است و به طور كلي شدايد و مشقات، خود از عوامل اصلاح و تربيت است. جهاد، يك عاملي است كه جانشين نمي پذيرد؛ يعني امكان ندارد كه يك مؤمن مسلمان جهاد رفته و يك مؤمن مسلمان جهاد نديده، از نظر روحيه يك جور باشند.

حديثي از پيغمبر اكرم صلي الله عليه و آله در اين زمينه هست كه واقعاً اعجاز است. ايشان مي فرمايد: «مَن لَم يَغزُ وَ لَم يُحَدِّثْ نَفسَهُ بِغَزْوٍ ماتَ عَلي شُعبَةٍ مِنَ النِّفاقِ؛ مسلماني كه جهاد نكرده باشد يا لااقل در دلش انديشه و آرزوي جهاد را نداشته باشد، اگر بميرد، در شعبه اي از نفاق مرده است.» اين شعبه اي از نفاق را جز مواجه شدن با دشمن، چيز ديگري از جان انسان بيرون نمي برد. درست، مثل شنا است كه اگر انسان تمام كتاب هايي را كه در باب شناوري نوشته شده است، بخواند، شناور نمي شود، بلكه بايد مدتي شنا كند و به خطرات آن تن دردهد تا شنا بياموزد. شجاعت را نيز جز با مواجه شدن با خطراتي كه براي جان آدم هست و جز با مواجه شدن با دشمن، نمي توان كسب كرد.

پيام متن:

1. نقش تربيتي جهاد و اهميت آن تا جايي است كه دست كم بايد آرزوي آن را در سر داشت تا انسان گرفتار خسران روحي نشود.

2. سختي هايي كه در جهاد وجود دارد براي انسان، سازنده است و مسير تكامل وي را هموار مي كند.